Liefde maakt soms blind voor het erfrecht, samenwoners erven niet of nauwelijks van elkaar…
In het kader van estate planning van een samenwonend koppel, is het voor velen telkens een schok wanneer ze te horen krijgen dat ze niets of nauwelijks van elkaar zullen erven. Het erfrecht erkent de partner niet echt en dus erven vooral de naaste familieleden.
Dat kan erg onrechtvaardig overkomen bij mensen die misschien tientallen jaren lief en leed met elkaar hebben gedeeld. Heel wat koppels zijn daarom op zoek naar oplossingen om toch voor elkaar te kunnen zorgen nadat een van hen overlijdt. Astrid Dutré, Senior Estate Planner bij Nagelmackers, geeft dagelijks advies over deze materie.
Het erfrecht dateert voor een groot stuk uit de tijd van Napoleon en zet de bloedband voorop. Sinds 1981 is de huwelijkspartner ook een volwaardig erfgenaam geworden. Sinds 2007 is er een erg beperkt erfrecht voor de wettelijke samenwoners voorzien. Hij of zij erft het vruchtgebruik op de gezinswoning en het daarin aanwezige huisraad. De feitelijke samenwoners worden niet erkend. Hetzelfde geldt trouwens voor pluskinderen. In beide voorbeelden zien we een oude wetgeving die niet is aangepast aan een moderne realiteit.
Toch moeten samenwonende koppels zich niet neerleggen bij de situatie. Ze kunnen wel degelijk concrete stappen ondernemen om toch of meer te erven van elkaar. Maar ze moeten dus wel ingrijpen. Als ze niets doen, erven ze niet of nauwelijks van elkaar.
Testament
Astrid Dutré: “Het testament is een mooi instrument dat ook bij jonge mensen veel gebruikt wordt. Dat komt omdat het een heel persoonlijke aanpak mogelijk maakt waarbij de opsteller de inhoud zelf bepaalt en dus veel mogelijkheden heeft om aan de overgebleven partner heel wat over te laten. Het is ook mogelijk om het testament nog aan te passen in functie van een verandering in de relatie of de concrete situatie van de partners. De belangrijkste beperking is wel dat de kinderen altijd recht hebben op de helft van de erfenis. Voor een testament kan je best bij de notaris langsgaan.”
De erfenis of wat ervan overblijft kan je achteraf ook weer laten terugkeren naar de eigen familie nadat de partner zelf is overleden. Dat kan via de clausule van het restlegaat.
Schenking
Een andere oplossing voor samenwonenden is om een schenking te doen. “Dat kan via een notariële akte, maar ook via een bankgift of zelfs een handgift. Is de notaris erbij betrokken, dan moet die de schenking registreren en moet er schenkbelasting worden betaald. Let wel op: tussen ongehuwde partners is een schenking altijd definitief. Gegeven is gegeven. Dat is onherroepelijk, al dient dit ook genuanceerd te worden. Zo kan er geschonken worden met een voorbehoud van vruchtgebruik en met een optioneel beding van terugkeer kunt u de geschonken goederen of wat in de plaats komt recupereren bij een vooroverlijden van de begiftigde. Bij gehuwde partners is die schenking wel herroepbaar”, zegt Astrid Dutré.
De begunstigingsclausule
Een andere mogelijkheid is om de som in een levens- of groepsverzekering te voorzien voor de partner. Dat kan door in de polis de partner als begunstigde op te nemen. De verzekeringsnemer kan die clausule bovendien altijd nog veranderen.
Beding van aanwas
Het beding van aanwas is een contract waarin twee partijen bedingen dat bepaalde goederen bij het overlijden van de ene partij zullen aanwassen bij de goederen van de andere. Doordat het om een kanscontract gaat, is er op de aanwas van roerende goederen geen erf- of schenkbelasting verschuldigd. Die planningstechniek wordt door de fiscus echter in de gaten gehouden. Elk gewest hanteert daarvoor andere vereisten. Het is nodig om je goed te informeren bij een adviseur en notaris.
Verander van statuut
“Veel koppels schrikken erg van die regels in het erfrecht. Daarom zijn er heel wat die daarom beslissen om hun statuut aan te passen en dan toch te trouwen of hun samenwoonst wettelijk te registreren. Het huwelijk biedt nog steeds de beste bescherming met veel wederzijdse rechten en plichten, ook op het vlak van erven. De partners kunnen dat ook via een huwelijkscontract verder verfijnen. Het erfrecht tussen wettelijke samenwoners is beperkt tot het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad. Ze kunnen geen aanspraak maken op het roerend vermogen,” zegt Astrid Dutré.
Tarieven
Hoewel het erfrecht een federale materie is, zijn het toch de gewesten die de tarieven en de fiscale behandeling bepalen. “En zo zijn er soms heel grote verschillen in de aanpak van Vlaanderen, Wallonië of Brussel. Het is heel belangrijk dat geliefden zich goed informeren over de verschillende juridische opties die ze hebben én de fiscale gevolgen. Sommige ingrepen – zoals huwen of wettelijk samenwonen– kunnen ook een impact hebben op andere zaken zoals de personenbelasting en het pensioen,” zegt Astrid Dutré.
